بخشی از تفسیر آیه 1 الی 4 / سوره نجم

" سیوطى" از دانشمندان معروف اهل سنت در تفسیر" در المنثور" نقل مى ‏کند:" روزى رسول خدا صلی الله علیه و آله دستور داد تمام درهاى خانه‏ هایى که به داخل مسجد پیامبر صلوات الله علیه و آله باز مى ‏شد (جز در خانه على علیه السلام) بسته شود، این امر بر مسلمانان گران آمد تا آنجا که حمزه عموى پیغمبر صلی الله علیه و آله از این کار گِله کرد که چگونه در خانه عمویت و ابوبکر و عمر و عباس را بستى، اما در خانه پسر عمویت را باز گذاردى؟ (و او را بر دیگران ترجیح دادى).
هنگامى که پیامبر صلوات الله علیه و آله متوجه شد که این امر بر آنها گران آمده است مردم را به مسجد دعوت فرمود و خطبه بى‏ نظیرى در تمجید و توحید خداوند ایراد کرد، سپس افزود:اى مردم! من شخصاً درها را نبستم و نگشودم و من شما را از مسجد بیرون نکردم و على را ساکن ننمودم (آنچه بود وحى الهى و فرمان خدا بود) سپس آیات یک تا 4 سوره نجم را خواند.

دفع بلا با دعا

امام علی علیه السلام:

بِالدُّعاءِ یُستَدفَعُ البَلاءُ؛

با دعا، بلا دفع می‌شود.

غرر الحکم: ح ۴۲۴۰/ گزیده غررالحکم و دررالکلم: ج1 ص43.

بخشی از تفسیر آیه 8 / سوره محمد

کلمه «تعس» به معناى لغزیدن، سقوط کردن و به رو افتادن است.
یکى از بهترین راه ‏هاى تربیت، روش مقایسه است. در آیات قبل نسبت به مؤمنان شهید فرمود: «فَلَنْ یُضِلَّ أَعْمالَهُمْ» در این آیه نسبت به کفّار مى‏ فرماید: «أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ» این مقایسه، نویدى براى مؤمنان مجاهد است. همچنین در مورد مؤمنان فرمود: «یُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ» خداوند گام‏ هایشان را استوار مى‏ سازد و این آیه در مورد کافران مى ‏فرماید: «فَتَعْساً لَهُمْ» آنها در لغزشگاه‏ ها و پرتگاه ‏ها سقوط مى ‏کنند.

زندگی قلب با دانش

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

إنَّ العِلمَ حَیاةُ القُلوبِ، ونورُ الأَبصارِ مِنَ العَمى،

وقُوَّةُ الأَبدانِ مِنَ الضَّعفِ؛

دانش، زندگى دلهاست و روشنایى دیدگان از نابینایى و توانایى پیکرها از ناتوانى.

الخصال: ۵۲۲ / ۱۲ / علم و حکمت: ج 1 ص44.

بخشی از تفسیر آیه 37 / سوره شوری

آیه نمى‏ گوید مؤمنان غضب نمى ‏کنند، زیرا این حالت جزء طبیعت انسان است و در بعضى موارد، یعنى در آنجا که براى خدا و در راه احقاق حق مظلومان باشد، ضرورت دارد، بلکه مى ‏گوید آنها به هنگام غضب آلوده گناه نمى‏ شوند، واضح است به سراغ عفو و غفران مى‏ روند و باید هم چنین باشد، چگونه انسان مى‏ تواند در انتظار عفو الهى به سر برد در حالى که خود کینه ‏توز و انتقامجو است و به هنگام غضب هیچ قانونى را به رسمیت نمى ‏شناسد؟! و اگر مى‏ بینیم در اینجا مخصوصاً روى مسأله" غضب" تکیه شده به خاطر آن است که این حالت آتش سوزانى است که در درون جان انسان شعله‏ ور مى ‏شود و بسیارند کسانى که قادر بر مهار کردن نفس در آن حالت نیستند، ولى مؤمنان راستین هرگز تسلیم خشم و غضب نمى ‏شوند.

ارزش انسان

امام علی علیه السلام:

ألا لایَستَحیِیَنَّ مَن لا یَعلَمُ أن یَتَعَلَّمَ فَإنَّ قِیمَةَ کُلِّ امرِئٍ مَا یَعلَمُ؛

آگاه باشید کسی که نمی‌داند، نباید از آموختن شرم کند؛ زیرا ارزش هر کس به چیزى است که مى‌داند.

غرر الحکم: ح 2787 / گزیده غررالحکم و دررالکلم، ص35.

بخشی از تفسیر آیه 73 / سوره زمر

با اینکه عمر و اعمال نیک و بد انسان در دنیا محدود است، چرا کیفر و پاداش قیامت نامحدود است که قرآن مى ‏فرماید: دوزخیان و بهشتیان جاودانه در آتش یا بهشت خواهند بود؟

پاسخ: اولًا جاودانگى در بهشت، از باب لطف خداوند است و منافاتى(=تضاد) با عدل ندارد. ثانیاً جاودانگى در دوزخ براى همه دوزخیان نیست بلکه بسیارى از مجرمان پس از دیدن کیفر اعمالشان و پاک شدن از گناه، وارد بهشت مى ‏شوند. ثالثاً مدّت کیفر بستگى به میزان سبکى یا سنگینى جُرم دارد، نه زمان انجام جُرم. چه بسا کسى که در یک لحظه اقدام به قتل کسى کرده و حتّى موفّق نشده، امّا دادگاه براى او حبس ابد مقرّر مى‏ کند. آیا مجازات کبریت زدن‏ به یک بشکه بنزین یا یک کشتى بنزین یکسان است؟ خوب، آن که تمام عمر نافرمانى خالق هستى و خداى بزرگ را کرده است، براى همیشه در عذاب خواهد بود.

زیانکارترینِ مردم

امام علی علیه السلام:

أَخسَرُ النّاسِ مَن قَدَرَ عَلى اَن یَقُولَ الحَقَّ وَ لَم یَقُل؛

زیانکارترینِ مردم کسى است که بتواند حقّ را بگوید، ولى نگوید.

غرر الحکم: ح 3178 / گزیده غررالحکم و دررالکلم، ص37.

بخشی از تفسیر آیه 40 و 41 / سوره صافات

خداوند درآیه 40 مى‏ فرماید: همه مردم پاداش اعمالشان را مى ‏گیرند جز بندگان مخلَص خدا.
چرا که آنها به حکم مقام عبودیت خود را مالک هیچ چیز نمى‏ دانند، جز آنچه خدا مى‏ خواهد اراده نمى ‏کنند و جز آنچه او مى ‏طلبد انجام نمى ‏دهند.
و به حکم مخلَص بودن، خدا آنان را براى خویش برگزیده و تعلق خاطرى به غیر ذات پاک او ندارند.
نه زرق و برق دنیا و نه نعمتهاى عُقبى؛  در دل آنها چیزى جز اللَّه نیست!.
روشن است کسى که داراى این ویژگى است لذت و نعمت و موهبت و روزیش چیزى است غیر از آنچه دیگران دارند، چنان که در آیه 41 آمده است: " أُولئِکَ لَهُمْ رِزْقٌ مَعْلُومٌ":" آنها روزى خاص و ویژه‏اى دارند که از دیگران جدا است".

زنده نگاه‌داشتن امر اهل بیت علیهم السلام

امام رضا علیه السلام :

رَحِمَ اللّهُ عَبدًا أحیا أمرَنا . فَقُلتُ لَهُ : فَکَیفَ یُحیی أمرَکُم ؟

قالَ : یَتَعَلَّمُ عُلومَنا ویُعَلِّمُهَا النّاسَ ،فَإِنَّ النّاسَ لَو عَلِموا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعونا؛

خدا بیامرزد بنده اى را که امر ما را زنده کند. گفتم: چگونه امر شما را زنده کند؟ فرمود: دانشهاى ما را فراگیرد و به مردم بیاموزد. اگر مردم زیبایی‌هاى سخنان ما را مى‌دانستند، از ما پیروى مى کردند.

عیون أخبار الرضا علیه السلام ، ج ۱ ص ۳۰۷ ح ۶۹ / علم و حکمت: ج 1 ص 422.

بخشی از تفسیر آیه 57 / سوره احزاب

آزار خداوند، یعنى انجام کارى بر خلاف خواست و رضاى او که به جاى جلب رحمت الهى، غضب و لعنت خداوند را به دنبال دارد.
شاید مراد از اذیّت خدا، اذیّت بندگان خدا باشد، نظیر قرض دادن به بنده که قرض دادن به خداست و مراد از اذیّت کردن پیامبر صلى الله علیه و آله تکذیب و تهمت و برخورد بى ‏ادبانه با آن حضرت و اذیّت کردن اهل بیت اوست؛ همان گونه که در چند روایت آمده است که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: «فاطمة بضعة منى فمن اغضبها اغضبنى» فاطمه پاره‏ ى تن من است، هر که او را خشمگین سازد مرا به خشم آورده است‏.

کیفر سوگند دروغ

امام علی علیه السلام:

أَسرَعُ شَیءٍ عُقُوبَةً الیَمینُ الفاجِرَةُ؛

زودآینده‌ترین کیفر، کیفرِ سوگند دروغ است.

غرر الحکم: ح 3041 / گزیده غررالحکم و دررالکلم، ص36

دو نکته درباره خواب طبق آیه 23 / سوره روم

 اولاً خواب را قبل از" ابتغاء فضل اللَّه"[که در آیات قرآن به معنى تلاش براى روزى است] قرار داده، اشاره دارد به اینکه  "ابتغاء فضل"پایه‏اى براى خواب محسوب مى ‏شود، چرا که بدون خواب کافى" ابتغاء فضل اللَّه" مشکل است.
ثانیاً درست است که خواب معمولاً در شب است و تلاش معاش در روز، اما چنان نیست که انسان نتواند این برنامه را به هنگام لزوم تغییر دهد، بلکه خداوند انسان را چنان آفریده که مى ‏تواند برنامه خواب خود را تغییر داده و بر ضرورتها و نیازها منطبق سازد، تعبیر به" مَنامُکُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ" (خواب شما در شب و روز) گویا اشاره به همین نکته است.

برخی آثار نیکوکاری

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

صَنائِعُ المَعروفِ تَقی مَصارِعَ السّوءِ... وکُلُّ مَعروفٍ صَدَقَةٌ؛

کارهاى نیک، جلوى حوادث بد را می‌گیرند... و هر کار نیکى، صدقه است.

الأمالی للطوسی: ۶۰۳ / ۱۲۴۹ / خیر و برکت از نگاه قرآن و حدیث: ج1 ص292.

بخشی از تفسیر آیه 15 و 16 / سوره قصص

در  «عیون الاخبار»  از امام" على بن موسى الرضا" علیه السلام در تفسیر این آیات آمده چنین مى‏ خوانیم:" منظور از جمله هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ نزاع و جدال آن دو مرد با یکدیگر بوده که عمل شیطانى محسوب مى‏ شده، نه عمل موسى، و منظور از جمله رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی این است که من خود را در آنجا که نباید بگذارم گذاشتم، من نباید وارد این شهر مى ‏شدم و منظور از جمله فَاغْفِرْ لِی این است که مرا از دشمنانت مستور دار تا بر من دست پیدا نکنند (یکى از معانى غفران پوشانیدن است).