عافیت، بهترین عطا

امام جواد علیه السلام:

الحَوائجُ تُطلَبُ بِالرَّجاءِ، وهِیَ تَنزِلُ بِالقَضاءِ، والعافِیةُ أحسَنُ عَطاءٍ؛

حاجتها به امید طلبیده و [مطابق] با قضاى الهى برآورده می‌شود، و عافیت بهترین عطا[ى الهى] است.

أعلام الدین: ص ۳۰۹/ چشم تماشا، ص210

بخشی از تفسیر آیه 272 / بقره

" وجه اللَّه" چه معنى دارد؟
" وجه" در لغت به معنى" صورت" است و گاهى به معنى" ذات" به کار برده مى ‏شود. بنا بر این" وجه اللَّه" یعنى ذات خدا. انفاق کنندگان نظرشان باید ذات پاک پروردگار باشد، پس ذکر کلمه وجه در این آیه و مانند آن متضمن یک نوع تأکید است زیرا هنگامى که گفته شود" براى ذات خدا" تNکید آن از عبارت" براى خدا" بیشتر است، یعنى حتما براى خدا باشد و نه دیگرى.
به علاوه معمولا صورت انسان شریف‏ترین قسمت ظاهرى بدن اوست، زیرا اعضاى مهم بینایى و گویایى در آن قرار گرفته است به همین دلیل هنگامى که کلمه وجه به کار برده شود شرافت و اهمیت را مى ‏رساند، در اینجا هم" بطور کنایه" در مورد خداوند به کار برده شده است و در واقع یک نوع احترام و اهمیت از آن فهمیده مى‏ شود، بدیهى است که خدا نه جسم است و نه صورت دارد.

منبع: تفسیر نمونه.

دشمنی هوای نفس

 امام جواد علیه السلام:

مَن أطاعَ هَواهُ أعطى عَدُوَّهُ مُناهُ؛

هر کس از هوسش پیروى کند، آرزوى دشمنش را برآورد.

أعلام الدین: ص ۳۰۹/ چشم تماشا، ص208

بخشی از تفسیر آیه 155 / بقره

امیر مؤمنان على علیه السلام تعریف بسیار پر معنى در زمینه فلسفه امتحانات الهى دارد می ‏فرماید:
و إن کان سبحانه أعلم بهم من أنفسهم و لکن لتظهر الأفعال التی بها یستحق الثواب و العقاب:
" گرچه خداوند به روحیات بندگانش از خودشان آگاهتر است ولى آنها را امتحان مى‏ کند تا کارهاى خوب و بد که معیار پاداش و کیفر است از آنها ظاهر گردد".یعنى صفات درونى انسان به تنهایى نمى ‏تواند معیارى براى ثواب و عقاب گردد مگر آن زمانى که در لابلاى اعمال انسان خودنمایى کند، خداوند بندگان را مى‏ آزماید تا آنچه در درون دارند در عمل آشکار کنند، استعدادها را از قوه به فعل برسانند و مستحق پاداش و کیفر او گردند.
اگر آزمایش الهى نبود این استعدادها شکوفا نمى‏ شد و درخت وجود انسان میوه‏ هاى اعمال بر شاخسارش نمایان نمى‏ گشت و این است فلسفه آزمایش الهى در منطق اسلام.
منبع: تفسیر نمونه؛ نهج البلاغه.

عبادت جوان

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

إنَّ اللّهَ تَعالى یُباهی بِالشّابِّ العابِدِ المَلائِکَةَ، یَقولُ: اُنظُروا إلى عَبدی تَرَکَ شَهوَتَهُ مِن أجلی؛

خداوند بزرگ، به جوان عبادت‌پیشه، نزد فرشتگان افتخار می‌کند، می‌فرماید: «بنده‌ام را بنگرید. براى من، خواسته‌هاى نفْس خود را کنار نهاده است».

کنز العمّال: ج ۱۵ ص ۷۷۶ ح ۴۳۰۵۷ / حکمتنامه پیامبر اعظم (ص): ج7 ص384

بخشی از تفسیر آیه 15 / بقره

در روایتی آمده است که شخصی از امام رضا علیه السلام درباره این جمله که خدا آنها را مسخره می کند، سؤال کرد. امام فرمود:«خداوند مسخره نمی کند؛ ولی آنها را به دلیل مسخره کردنشان مجازات می کند.» یعنی این مجازات، همان مسخره کردن آنهاست. در قرآن، هم معنای این عبارت وجود دارد؛ چنان که در آیه 194 سوره بقره می فرماید:«هرکس به شما تجاوز کرد، همانند آن بر او تعدی کنید.»این آیه شریفه دستور می دهد که همانند تجاوزِ تجاوزگر، او را مجازات و تنبیه کنید و سکوت نکنید؛ نه این که هر طور که او تجاوز کرد ( اعم از قتل و غارت و تجاوز به نوامیس و ...)، شما نیز به او تجاوز کنید.
منبع: توحید صدوق؛ تفسیر کشاف؛ تفسیر نمونه.

جهاد، درى رو به بهشت

 امام على علیه السلام :

إنَّ الجِهادَ بابٌ مِن أبوابِ الجَنَّةِ فَتَحَهُ اللّهُ لِخاصَّةِ أولیائِهِ؛

جهاد درى از درهاى بهشت است که خداوند آن را بر روى اولیاى خاص خود گشوده است.

نهج البلاغه ، خطبه ۲۷ / میزان الحکمه: ج 13 ص 548.

توبه ای به نام نماز

 امام على علیه السلام:

ما أهَمَّنی ذَنبٌ اُمهِلتُ بَعدَهُ حَتّى‏ اُصَلِّیَ رَکعَتَینِ؛

گناهى که مهلت یابم پس از آن، دو رکعت نماز بخوانم، مرا اندیشناک نمی‌‏کند.

نهج البلاغة: حکمت ۲۹۹ / شناخت‌نامه نماز: ج1 ص194

بخشی از تفسیر آیه 19 و 20 / تکویر

در این آیات، پنج وصف برای جبرئیل – پیک وحی خدا – بیان شده که برای هر فرستاده ی جامع الشرایط لازم است. نخستین وصف، کریم بودن است که اشاره به ارزش وجودی اوست. دومین وصف، قدرت است. این تعبیر درباره جبرئیل به خاطر آن است که برای دریافت پیام بزرگ الهی و ابلاغ دقیق آن، قدرت و نیروی عظیمی لازم است و اصولا هر فرستاده ای باید در حدود رسالت خود صاحب قدرت باشد. وصف دیگر این است که صاحب مکانت و منزلت است. جبرئیل در آسمان ها مورد اطاعت فرشتگان و امین است. از روایات استفاده می شود که گاه جبرئیل امین را برای ابلاغ آیات قرآن، گروه عظیمی از فرشتگان همراه می کردند و بی شک آنها از او اطاعت می کردند و حتی از برخی روایات استفاده می شود که تمام فرشتگان آسمان، مانند فرشته ای که خازن و نگهبان دوزخ است، از فرمان حضرت جبرئیل اطاعت می کنند.

منبع: تفسیر نمونه؛ پیام قرآن.

توبه سریع

 امام على علیه السلام:

إن قارَفتَ سَیِّئَةً فَعَجِّل مَحوَها بِالتَّوبَةِ؛

اگر مرتکب گناه شدى، به سرعت آن را با توبه نابود کن.

تحف العقول: ص ۸۱ / گزیده تحف العقول، ص28.

بخشی از تفسیر آیه 30 / ملک

می دانیم که زمین از دو قشر تشکیل شده: قشر نفوذپذیر که آب را در خود فرو می برد و قشر نفوذناپذیر در زیر آن که آب را در آنجا نگه می دارد. تمام چشمه ها، چاه ها و قنات ها، از برکت این ترکیب خاص به وجود آمده است. اگر تمام روی زمین، تا اعماق زیاد، قشر نفوذپذیر بود، آب ها چنان در زمین فرو می رفتند که هرگز دست کسی به دامانشان نمی رسید و اگر همه نفوذناپذیر بود، آب ها روی زمین می ایستادند و به یک باتلاق تبدیل می شدند یا به دریاها می ریختند و به این ترتیب، تمام ذخایر زیرزمینی آب از دست می رفت. این، نمونه کوچکی از رحمت گسترده خداوند به همه موجودات است که مرگ و حیات انسان، سخت با آن گره خورده است. در روایاتی از ائمه اهل بیت علیهم السلام، این آیه به ظهور حضرت مهدی عجل الله فرجه و عدل جهانی او تفسیر شده است. در حدیثی از امام باقر علیه السلام در تفسیر همین آیه می خوانیم:«این آیه درباره امامی نازل شده که [به عدل الهی] قیام می کند. (حضرت مهدی علیه السلام) می گوید: اگر امام شما پنهان گردد،شما نمی دانید کجاست؟ چه کسی برای شما امامی می فرستد که اخبار آسمان و زمین و حلال و حرام خدا را برای شما شرح دهد.» سپس فرمود:«به خدا سوگند، تأویل این آیه فرا نرسیده و سرانجام خواهد آمد.» آری ظاهر آیه مربوط به آب جاری است و مایه حیات موجودات و باطن آیه مربوط به وجود امام و علم و عدالت جهانی اوست که آن نیز مایه حیات است.
منبع:تفسیر نمونه.

سفارشی به جوانان، میانسالان و سالمندان

امام على علیه السلام:

مُرُوا الأَحداثَ بِالمِراءِ وَالجِدالِ، وَالکُهولَ بِالفِکرِ، وَالشُّیوخَ بِالصَّمتِ؛

جوانان را به مباحثه و جدال [علمى]، و میانسالان را به اندیشیدن، و پیران را به سکوت، فرمان دهید.

شرح نهج البلاغة: ج ۲۰ ص ۲۸۵ ح ۲۶۰/ دانشنامه قرآن و حدیث: ج15 ص394.

بخشی از تفسیر آیه 12 / مجادله

جمعی از ثروتمندان خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله می آمدند و با او نجوا می کردند. این کار، علاوه بر گرفتن وقت گرانبهای پیامبر، مایه نگرانی مستضعفان و موجب امتیازی برای ثروتمندان بود. در اینجا ، آیه 12 مجادله نازل شد و به آنها دستور داد که قبل از نجوا کردن با پیامبر صلی الله علیه و آله صدقه ای به مستمندان بپردازند. اغنیا(=ثروتمندان) وقتی چنین دیدند، از نجوا خودداری کردند. آنگاه آیه بعدی نازل شد و آنها را ملامت کرد و حکم آیه اول را برداشت و اجازه نجوا را به همگان داد؛ اما فلسفه این حکم و تغییر زودهنگام آن چه بود؟ برخی از مفسران در پاسخ گفته اند که هدف، آزمایش افراد پر ادعایی بود که از طریق نجوا به پیامبر صلی الله علیه و آله اظهار علاقه می کردند. خداوند بدین وسیله آشکار کرد که این اظهار علاقه ها تنها در صورتی است که نجوا مجانی باشد؛ اما هنگامی که نیاز به بذل(=بخشش) قدری مال، اگرچه اندک و ناچیز داشته باشد، خاموش می شود. البته، تنها یک نفر از این آزمایش بزرگ خدا سربلند بیرون آمد و آن شخص امیرالمؤمنین علی علیه السلام بود؛ چنان که در روایتی از خود ایشان نقل شده است:« آیه ای در قرآن است که احدی قبل از من و بعد از من به آن عمل نکرده و نخواهد کرد؛ من یک دینار داشتم، آن را به ده درهم تبدیل کردم و هر زمان می خواستم با رسول خدا صلوات الله علیه و آله نجوا کنم، درهمی را صدقه می دادم.»
منبع: تفسیر نمونه.

شعر آسمانی

به مناسبت روز شعر و ادب فارسى خصوصا روز بزرگداشت استاد سیّد محمّدحسین شهریار این حدیث تقدیم می شود:

امام صادق علیه السلام:

ما قالَ فینا قائِلٌ بَیتا مِنَ الشِّعرِ حَتّى یُؤَیَّدَ بِروحِ القُدُسِ؛

هیچ گوینده اى درباره ما بیت شعرى نمى سراید ، مگر آن که [ پیش تر] به وسیله روح القدس، تأیید مى شود.

عیون أخبار الرضا علیه السلام ج ۱ ص ۷ / تبلیغ بر پایه قرآن و حدیث، ص 268.

بخشی از تفسیر آیه 34 / طور

این آیه، از آیاتی است که به روشنی اعجاز قرآن را آشکار می کند و مفهوم آن مخصوص مُعاصران پیامبر صلی الله علیه و آله نیست؛ بلکه این خطاب به تمام کسانی است که در وحیانی بودن قرآن شک دارند. این ندای قرآن در این آیه و آیات مشابه همواره بلند بوده و در طی چهارده قرآن که از بعثت پیامبر صلوات الله علیه و آله می گذرد، کسی نتوانسته است به آن پاسخ مثبت گوید. راستی چرا دشمنان، مخصوصا ارباب کلیسا و یهود که در طول سال ها هزینه های گزافی را صرف تبلیغات بر ضد اسلام می کنند،  بخش کوچکی از آن اموال را در اختیار گروهی از دانشمندان و ادیبان و سخن سنجان مخالف نمی گذارند تا در برابر قرآن به مبارزه برخیزند و مصداق «فلیأتوا بحدیثٍ مثله» باشند. چون نمی توانند حتی سوره ای به اندازه سوره کوثر بیاورند و این عجز عمومی، گواه و شاهد زنده اصالت این وحی آسمانی است.
منبع: تفسیر نمونه.