بخشی از تفسیر آیه 73 / سوره انبیاء

در حدیثى از امام صادق علیه السلام مى ‏خوانیم که فرمود:" امام در قرآن مجید دو گونه است در یک جا خداوند مى ‏فرماید:" وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا" یعنى به امر خدا نه به امر مردم، امر خدا را بر امر خودشان مقدم مى‏ شمرند و حکم او را برتر از حکم خود قرار مى ‏دهند، ولى در جاى دیگر مى ‏فرماید:" وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ:" ما آنها را پیشوایانى قرار دادیم که دعوت به دوزخ مى ‏کنند" فرمان خود را بر فرمان پروردگار مقدم مى‏ شمرند و حکم خویش را قبل از حکم او قرار مى‏ دهند و مطابق هوسهاى خود و بر ضد کتاب اللَّه عمل مى ‏نمایند.
و این است معیار و محک براى شناسایى امام حق از امام باطل.

علم واقعی

امام صادق علیه السلام:

لَیسَ العِلمُ بِکَثرَةِ التَّعَلُّمِ،

إنَّما هُوَ نورٌ یَقَعُ فی قَلبِ مَن یُریدُ اللّهُ أن یَهدِیَهُ؛

دانش به فراوانى آموختن نیست، بلکه نورى است که در دل هرکس خدا هدایتش را بخواهد، می‌تابد.

منیة المرید: ۱۴۹ / علم و حکمت: ج 1 ص32.

بخشی از تفسیر آیه 56 / سوره مریم

ادریس، یکى از پیامبران بلند مقام الهى است که ‏طبق نقل بسیاری از مفسران، جد پدر نوح است. نام او در تورات، «اخنوخ» و در عربی «ادریس» است که بعضی آن را از ماده «درس» می دانند؛ زیرا اولین کسی بود که با قلم خط نوشت. او علاوه بر مقام نبوت، به علم نجوم و حساب و هیئت احاطه داشت و نخستین کسی بود که طرز دوختن لباس را به انسان ها آموخت.(تفسیر نمونه)

من به نماز عشق می ورزم

رابطه علم با عقل

 امام علی علیه السلام:

العِلمُ مِصباحُ العَقلِ؛

دانش، چراغ خرد است.

غرر الحکم: ۱۵۸۳ / علم و حکمت: ج1 ص32.

بخشی از تفسیر آیه 64 / سوره إسراء

«هرکدام از آنها را می توانی، با صدایت تحریک کن» این جمله، کنایه از خوار شمردن پیروان شیطان با وسوسه های باطل شیطانی است. گویا خداوند شیطان را به چوپان و پیروانش را به گله ای تشبیه کرده که آن گله با صدا و بانگ نامفهومی از چوپان به راه می افتند؛ درحالیکه درست نمی فهمند که او چه می گوید و از آنها چه می خواهد و آنها را به کجا سوق می دهد.(تفسیرالمیزان)

اثر باطن خوب

امام علی علیه السلام:

مَن أحسَنَ سَریرَتَهُ أحسَنَ اللّهُ عَلانِیَتَهُ؛

هر کس درون خویش را نیک سازد، خداوند هم برون او را نیکو مى‌سازد.

کنز الفوائد: ۲ / ۶۸ / خیر و برکت از نگاه قرآن و حدیث، ص268.

بخشی از تفسیر آیه 23 / سوره نحل

در چندین آیه از آیات قرآن، استکبار، صفتی است که ویژه کافران به کار رفته و منظور از آن، تکبر از قبول حق است. این نوع تکبر، تمام راه های هدایت را به روی انسان می بندد و او را در سراسر عمرش در بدبختی و گناه و بی ایمانی نگه می دارد. در روایت از امام علی علیه السلام می خوانیم:«ابلیس، دشمن خدا و پیشوای متعصبان و پیشرو گردنکشان است.» بنابراین هرکس از پذیرش حق سرباز زند - فقیر باشد یا ثروتمند - مستکبر است؛ اگرچه نمی توان انکار کرد که در بسیاری اوقات، ثروت زیاد سبب می شود که انسان از پذیرش حق خودداری کند.(تفسیر نمونه)

اثر نماز مقبول

 امام صادق علیه السلام:

مَن قَبِلَ اللّهُ مِنهُ صَلاةً واحِدَةً لَم یُعَذِّبهُ، ومَن قَبِلَ مِنهُ حَسَنَةً لَم یُعَذِّبهُ؛

خداوند، از هر که یک نماز بپذیرد، او را عذاب نمى‌کند و [نیز] از هر که یک حسنه قبول کند، او را عذاب نمى‌نماید.

الکافی: ۳ / ۲۶۶ / ۱۱ / خیر و برکت از نگاه قرآن و حدیث، ص264.

بخشی از تفسیر آیه 106 / یوسف

ایمان تنها این نیست که انسان اعتقاد به وجود خدا داشته باشد بلکه یک مُوحِّد(=یکتاپرست) خالص کسى است که غیر از خدا، معبودى به هیچ صورت در دل و جان او نباشد، گفتارش براى خدا، اعمالش براى خدا و هر کارش براى او انجام پذیرد، قانونى جز قانون خدا را به رسمیت نشناسد و طوق بندگى غیر او را بر گردن ننهد و فرمانهاى الهى را خواه مطابق تمایلاتش باشد یا نه، از جان و دل بپذیرد و بر سر دو راهیهاى" خدا" و" هوى"، همواره خدا را مقدم بشمرد، این است ایمان خالص، از هر گونه شرک: شرک در عقیده، شرک در سخن و شرک در عمل.(تفسیر نمونه)

آراستگی صورت یا سیرت؟!

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

لَیسَ البِرُّ فی حُسنِ الزِّیِ، ولکِنَّ البِرَّ فِی السَّکینَةِ وَالوَقارِ؛

نیکى، در آراستگىِ ظاهر نیست؛ بلکه در آرامش و وقار است.

جامع الأحادیث للقمّی: ۲۸۸ / خیر و برکت از نگاه قرآن و حدیث، ص50.

بخشی از تفسیر آیه 3 / سوره توبه

گرچه قرآن بیزاری و برائت خدا از مشرکان را سربسته بیان کرده، از روایات اسلامی استفاده می شود که حضرت علی علیه السلام از طرف پیامبر صلی الله علیه و آله مأمور شد که چهار موضوع را به مردم ابلاغ کند:
1- الغای پیمان مشرکان
2- ممنوع بودن شرکت آنها در مراسم حج آینده
3- ممنوع بودن طواف افراد عریان و برهنه که تا ان زمان در میان مشرکان رایج بود
4- ممنوع بودن ورود مشرکان به خانه خدا.
از امام باقر علیه السلام نقل شده که على علیه السلام در مراسم حج آن سال خطبه‏ اى خواند و فرمود:از این پس هیچ برهنه ‏اى نباید طواف خانه خدا بیاید و هیچ بت پرستى حق شرکت در مراسم حج ندارد و آنهایى که پیمانشان با پیامبر صلی الله علیه و آله مدت دارد تا پایان مدت محترم است و آنها که پیمانشان مدت ندارد، مدتش چهار ماه خواهد بود.(تفاسیر نمونه و مجمع البیان)

نتیجه قناعت و اسراف

امام کاظم علیه السلام :

مَنِ اقتَصَدَ وقَنَعَ بَقِیَت عَلَیهِ النِّعمَةُ ، ومَن بَذَّرَ وأسرَفَ زالَت عَنهُ النِّعمَةُ؛

هر که میانه روى و قناعت پیشه کند، نعمت برایش پایدار مى مانَد؛ و آن که ریخت و پاش و اسراف کند، نعمت از او روى گردانَد.

تحف العقول : ۴۰۳ / توسعه اقتصادی بر پایه قرآن و حدیث: ج 1 ص 394.

بخشی از تفسیر آیه 145 / سوره اعراف

ظاهر آیه این است که خداوند الواحی بر موسی علیه السلام نازل کرد که شرایع و قوانین تورات در آن نوشته شده بود؛ اما اینکه این الواح چگونه بوده و از چه جنس و ماده ای، در قرآن بحثی از آن به میان نیامده است. کلمه الواح، جمع لوح، به معنای صفحه ای است که بر آن چیزی می نویسند. در تفاسیر، احتمالات گوناگونی درباره کیفیت و جنس الواح موسی علیه السلام آمده است که هیچ کدام جنبه قطعی ندارد و سزاوار اعتماد نیست.(تفسیر نمونه)

تعلیم و تعلم

امام کاظم علیه السلام :

یا هِشامُ ، تَعَلَّم مِنَ العِلمِ ما جَهِلتَ ، وعَلِّمِ الجاهِلَ مِمّا عُلِّمتَ؛

اى هشام! آنچه از دانش که [تاکنون] نیاموخته‌اى، بیاموز و از آنچه آموخته‌اى، به ناآگاه بیاموز.

تحف العقول : ص ۳۹۴ / علم و حکمت ج 2 ص 468.